همه اشیایی که در اطراف ما قابل مشاهده هستند، از اشکال هندسی ساخته شده‌اند. و معنای اشکال هندسی و پیامی‌که این شکل‌ها با خود به همراه دارند، در درک ما از محیط تاثیر بسزایی می‌گذارد.
معنای اشگال هندسی جهانی هستند، و در اغلب فرهنگ‌ها معنای واحدی برای اشکال هندسی متفاوت تعریف شده است.این امر در حدی اهمیت دارد، که طراحان گرافیک و هنرجویان، برای شناسایی و آشنایی با معنای اشکال هندسی تمارین گسترده‌ای را انجام می‌دهند؛ از جمله، تجزیه اجسام پیچیده به شکل‌های هندسی ساده. معنای پشت هر شکل، یکی از ابزارهایی است که به طراحان گرافیک، در انتقال پیام بصری یاری می‌رساند.
این امر، گاهی اوقات با نام «زبان اشکال» و یا «روانشناسی شکل» نیز شناخته می‌شود. این نام‌ها از آن جهت حائز اهمیت هستند، که در کنار سایر عناصر گرافیک، همچون رنگ‌ها، اشکال نیز در ایجاد احساسات مختلف و هویت‌بخشی به طرح‌ها اثربخش هستند.
از طرفی دیگر، عدم موفقیت در استفاده صحیح و به جا از اشکال هندسی نیز، ممکن است به انتقال پیام‌هایی منجر شود که قصد و نیت طراح نبوده است. بنابرین، درک روانشناسی اشکال و معنای اشکال هندسی برای هر گرافیستی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به همین دلیل، در این پست آپگراف به بررسی این معانی و با ارائه تصاویر و نمونه‌های شفاف، می‌پردازیم.
- مطالبی که در این پست خواهید خواند:
- پست بعدی: با روانشناسی رنگ‌ها آشنا شوید.
انواع مختلف اشکال هندسی
از آنجایی که تمام اجسام دارای شکل هستند، نام بردن هر یک از این اشکال امری غیرممکن به نظر می‌رسد. به همین دلیل، دسته‌بندی این اشکال در گروه‌هایی که مشخص‌کننده ماهیت و نوع این اشکال هستند می‌تواند در به خاطر سپردن آن‌ها و در نهایت درک معنای اشکال هندسی و آموختن روانشناسی اشکال به ما کمک کند. در ادامه به این دسته‌بندی پرداخته‌ایم:
«ساده» در مقابل «ترکیبی»
اشکال ساده، که گاهی با نام «اشکل اولیه» نیز شناخته می‌شود، مبنای ساخت شکل‌های پیچیده و ترکیبی هستند. مانند: مربع، دایره و مثلت. در طراحی سه بعدی، این اشکال ساده وجهه‌ای سه بعدی به خود می‌گیرند و متناظر با گونه‌ها مکعب، کره، و هرم هستند. در حالی که اشکال ترکیبی، شکل‌هایی هستند که از ترکیب چندین شکل ساده ایجاد شده و پیچیدگی بیشتری دارند.
«ارگانیک» در مقابل «غیر ارگانیک»
دسته‌بندی دیگری که برای اشکال هندسی می‌توان انجام داد، تقسیم آن‌ها در گروه‌های طبیعی/ارگانیک و یا غیر طبیعی/غیر ارگانیک است. شکل‌های ارگانیک آن‌هایی هستند که اغلب در طبیعت یافت می‌شوند. بیشتر مواقع، در طبیعت خطوط صاف و شکسته به چشم نمی‌خورد و در اغلب اوقات شکل‌های طبیعی منحنی هستند. به همین دلیل، اکثرا هنگامی‌که صحبت از اشکال ارگانیک در میان باشد، منظور اشکال منحنی است.
در نقطه مقابل، شکل‌هایی که بیش از حد هندسی بوده و یا شکستگی بیش از حدی داشته باشند – و یا بیش از حد صاف باشند – غیر طبیعی و در نتیجه غیر ارگانیک به شمار می‌روند.
«انتزاعی» در مقابل «غیر انتزاعی»
واژه انتزاعی به صورت آبستره یا همان Abstract نیز ترجمه شده است. هرچند که شکل‌های آبستره و انتزاعی بسیار ساده و بی آرایه هستند، ولی معنای اشکال هندسی در این دسته‌بندی روانشناسی اشکال معمولا به شکل سمبلیک و نمادین ظاهر می‌شود. در مواقعی که یک طراح بخواهد مجموعه‌ای از اطلاعات و پیام‌ها را با نگاهی ساده به مخاطب انتقال دهد، می‌توان از اشکال انتزاعی استفاده کرد. زیرا که به سرعت قابل فهم هستند.
در حالت کلی، اشکال انتزاعی به بستر مورد استفاده و فرهنگ جوامع بستگی داشته و ممکن است کاربرد آن متفاوت باشد.
- برای درک بهتر استفاده از اشکال انتزاعی، به پست مبانی گشتالت در طراحی گرافیک سر بزنید!
حال که به دسته‌بندی شکل‌ها پرداختیم و با انواع آن‌ها آشنا شدیم، می‌توانیم به معنای اشکال هندسی و روانشناسی اشکال بپردازیم.
معنای اشکال هندسی
مربع
در روانشناسی اشکال، به دلیل کاربردهای این شکل در معماری و ساخت و ساز، و ریشه‌های فرهنگی استفاده از این شکل، مربع به مثابه «استحکام» است. همچنین، شکل مربع القا کننده حس سکون و وزن است. به دو تصویر زیر نگاه کنید.
معانی شکل مربع
- استحکام
- سنگینی
- ثبات
- قدرت
- اتکاپذیری
- جدیت
دایره
دایره‌ها درست در نقطه مقابل مربع قرار می‌گیرند – بدین صورت که نبود خطوط راست و زاویه در آن‌ها، القا کننده هستند حرکت و پویایی است. در حالی که مربع‌ها حس ثبات و سنگینی را القا می‌کنند، دایره‌ها جس سبکی را به ناظر می‌دهند. در دو نمونه زیر به نحوه استفاده از اشکال دایره در طراحی لوگو توجه کنید. چه حسی به شما دست می‌دهد؟ شادی و سبکی؟ یا ثبات و نظم؟
معانی دایره
- سبکی
- شادی
- نرمی
- حرکت
- بی‌انتها بودن
- بی‌گناه بودن
مثلث
هرچند که مثلث‌ها تنها شکلی نیستند که دارای گوشه باشند، ولی زوایای تند شکل مثلث در انتقال معنای شکل هندسی و کلیت یک طرح حسی خشونت بار و یا منظم را به همراه دارد. علاوه بر این، یکی دیگر از معانی این شکل در روانشناسی اشکال حس خطر است. به همین دلیل، در تابلوهای راهنمایی و رانندگی نیز به وفور از این اشکال استفاده می‌شود.
به تصویر زیر نگاه کنید. چه حسی به شما دست می‌دهد؟ منظم و خشن؟ یا مهربان و آرام؟
معانی مثلث
- تندی
- خطر
- ضابطه‌مندی
- تعادل
معنای اشکال هندسی ارگانیک در روانشناسی اشکال
در حالت کلی می‌توان گفت که اشکال ارگانیک و طبیعی، ویژگی‌های مشترک بسیاری با شکل دایره دارند. این امر ناشی از آن است که هر دوی این دسته از اشکال در ارتباط نزدیک با طبیعت هستند و معانی خود را از آن الهام می‌گیرند.
معانی اشکال طبیعی و ارگانیک
- آزادی
- طبیعت
- جریان
- پویایی
- غیرقابل پیشبینی بودن
- ظرافت
معانی اشکال انتزاعی و آبستره
همانطور که پیش‌تر نیز ذکر شد، ماهیت اشکال انتزاعی مبتنی بر سمبلیزم و نمادگرایی است. همچنین، فرهنگ جوامع و بستر و زمینه مورد استفاده از این اشکال می‌تواند در القای معانی مختلف تاثیرگذار باشد. استفاده از طراحی انتزاعی و آبستره در آیکن‌ها و نرم‌افزارهایی که بر روی گوشی استفاده می‌کنیم به وفور قابل مشاهده است.
از آنجایی که اشکال انتزاعی خود ترکیبی از اشکال ساده تر هستند، نمی‌توان یک معنای واحد برای آن‌ها در نظر گرفت. ولی نکته مهم آن است، که طرح‌ها و اشکال آبستره یکی از بهترین راه‌ها برای انقال سریع معنا و مفهوم یک طرح (برای مثال لوگو یا آیکن) است.
چگونه از معنای اشکال هندسی و روانشناسی اشکال در طراحی استفاده کنیم؟
به تصویر زیر نگاه کنید. حتی بدون هیچ توضیحی می‌توان در مورد شخصیت این کاراکتر ابراز نظر کرد. برای مثال، شاید این کاراکتر یک ناظم و یا مدیر مدرسه باشد. و شاید یک حسابدار! همه این قضاوت‌ها بر اساس نوع استفاده از خطوط و اشکال هندسی‌ای است که در این طرح توسط طراح مورد استفاده بوده است.
اگر آشنایی زیادی با اشکال و نحوه استفاده از آن‌ها ندارید، بهترین کار مطالعه نمونه کارهای سایر طراحان گرافیک است. روانشناسی اشکال، مانند روانشناسی رنگ‌ها، امری ناخودآگاه است. بدین صورت که هیچگاه یک مخاطب با دیدن یک دایره یاد سبک‌وزنی و یا شادی نمی‌افتد. القای حس و معانی‌ای که بالاتر ذکر شد، باید با کنارهم قرار دادن اشکال مختلف و با توجه به بستر و زمینه صورت گیرند.
به عبارتی دیگر، استفاده از اشکال باید به عنوان ابزار مورد استفاده باشند و نه عامل اصلی هدایت‌کننده طرح.
امیدواریم که این پست به شما در درک بهتر معنای اشکال هندسی و روانشناسی اشکال کمک کرده باشد. لطفا نظر خود را در زیر با بقیه به اشتراک بگذارید!
برای دیدن نمونه کارهای جذاب به صفحه اینستاگرام ما هم سر بزنید!
